(Zelf)Twijfel, Angst, de Innerlijke Criticus en Zelfbevrijding.

Twijfel. Het is fijn wanneer er geen twijfel is. Als er geen twijfel is, is er rust. Je zou het ook ontspanning kunnen noemen of een behaaglijk gevoel van vertrouwen. Niets is fijner dan na lang wikken en wegen een knoop door te hakken, er valt dan letterlijk een last van je schouders. Want een last is het, die twijfel.

Of het nu gaat om een intense beslissing omtrent het beëindigen of voortzetten van een relatie of een carrière-switch, of om een relatief luchtige keuze zoals; "wat zal ik eten vanavond?", de twijfel is vervelend of letterlijk slopend. De menselijke geest lijkt niet erg twijfelbestendig.

Wat het meest aan de orde komt in het dagelijkse leven is de twijfel rondom beslissingen, die kennen we allemaal. Deze twijfel ligt aan de oppervlakte van het bewustzijn omdat we meestal erg actief bezig zijn om de twijfel de kop in te drukken en een oplossing te vinden. Het gevoel; "Ik twijfel" is duidelijk aanwezig en niet te ontkennen.

Zelftwijfel

Waar ik het in deze blog over wil hebben is de twijfel die wat dieper onder het oppervlak van het bewustzijn ligt en meestal niet eens bewust is, de zelftwijfel. Je zou kunnen beweren dat achter iedere twijfel een diepere zelftwijfel ten grondslag ligt.

Ter verheldering een voorbeeld:

Er bestaat twijfel over welke kleur muts gedragen dient te worden; blauw of rood? Deze twijfel uit zich aan de oppervlakte in een aantal afwegingen; welke kleur past het best bij mijn schoenen? Welke muts valt het mooist om mijn schedel? Welke muts heb ik gisteren gedragen? Welke kleur muts draagt Pietje vandaag? Dit is de -bewuste- twijfel aan de oppervlakte van het bewustzijn.

De -onbewuste- zelftwijfel op een diepere laag zou in dit geval kunnen zijn: "Ben ik wel mooi genoeg?" of meer in de vorm van een zelfafwijzing: "Ik ben niet mooi". De keuze voor de kleur van de muts wordt op die manier net zo belangrijk gemaakt als dat de zelftwijfel groot is.

De -bewuste- twijfel over de kleur is bedoeld om de diepere -onbewuste- zelftwijfel over de eigenwaarde als het ware te bedekken.

Anders gezegd: Het belang van de kleur van de muts wordt groter, naarmate de zelftwijfel omtrent de eigenwaarde groter is.

Nu is bovenstaand voorbeeld wellicht wat eenvoudig en kort door de bocht, maar het punt is dat zelftwijfel invloed heeft op gedrag. Met name het gedrag dat tot uiting komt in menselijke relaties. Dit kan variëren van een lichtelijk ongemak wanneer je op het podium wordt geroepen voor een volle zaal, tot een gevoel van paniek wanneer iemand bijvoorbeeld alleen maar gedag tegen je zegt. Onzekerheid wordt dit ook wel genoemd in de volksmond.

De innerlijke Criticus

Vanuit de Zijnsoriëntatie wordt deze onzekerheid verklaard vanuit het model dat iedereen een Innerlijke Criticus (IC) heeft. Dit is een gedragsmechanisme die jou ervoor behoedt om "sociale blunders" te maken. Zo is de IC continu bezig zich(in je hoofd) te bemoeien met jouw gedrag door middel van waarschuwingen en schuldgevoelens, die te maken hebben met de -mogelijke- gevolgen van jouw gedrag. Als een soort politieagent die op zijn fluitje blaast als je ook maar denkt aan gedrag wat mogelijk wordt afgekeurd door de omgeving. De IC is druk bezig om de relatie in stand te houden en het imago veilig te stellen.

Een voorbeeld:

Iets wat bijvoorbeeld veel voorkomt in de praktijk is wanneer er boosheid ontstaat jegens een ander persoon, die boosheid vaak niet(of in andere gevallen juist altijd!) geuit mag worden van de IC, omdat daarmee mogelijk de andere partij gekwetst wordt. Of omdat dit gemeen aanvoelt naar de ander. Of dat de schuld van een conflict direct bij jezelf gezocht wordt en er standaard begrip is voor de overkant. Waar het om gaat is dat in alle gevallen je misschien gemakkelijk je eigen grenzen laat varen, omdat de IC grenzen aangeven verwart met onacceptabel gedrag.

Angst

Als jij de zelftwijfel "ik ben een gemeen persoon" hebt, dan zal de IC proberen vooral niet gemeen over te komen tegenover een ander. De IC zal er alles aan doen dit te voorkomen. En het middel wat de IC hiervoor heeft is angst. Altijd maar lief, begripvol en aardig zijn is dan het gedrag wat zich tot uiting kan brengen, om het geloof "ik ben gemeen" te camoufleren voor de omgeving. Wanneer er ander gedrag is, voelt de persoon zich direct schuldig, slecht of fout. Dit uit zich in het lichaam misschien als een gevoel van klein worden, onrust van de handen, druk op de borst, pijn in de buik, dichtgeknepen keel, oogcontact vermijden etc... Angst dus.

Oorsprong in de jeugd

Nu is de IC ook erg nuttig en zijn zijn intenties in de kern goed bedoeld. Zo zorgt hij ervoor dat vreedzame en constructieve communicatie tussen mensen mogelijk is, echter is hij in sommige gevallen doorgeslagen en "ongezond" actief. Dit heeft meestal te maken met iets in de jeugd. Als een kind ergens gaat geloven dat hij gemeen of slecht is, "ik ben schuldig", zal dat kind zijn gedrag daarop aanpassen. Deze aanpassing kan als patroon tot ver in de volwassenheid onnodig actief blijven. Het patroon zal pas kunnen ontspannen wanneer er "ik ben onschuldig" ervaren is. De IC zal vanaf dat moment wat minder fanatiek ingrijpen, omdat er geen 'schuld' meer is wat bedekt moet worden.

Nu heb ik in de bovenstaande tekst vooral gewerkt met boosheid en gemeen zijn, maar de IC kan op vele manieren actief zijn. Dit is per individu verschillend. Een ding wat er altijd hetzelfde is: Er is angst aanwezig in contact met een ander persoon of groep.

Zelfbevrijding

Als je een sterke IC hebt, dan zal het moeilijker zijn om volledig je eigenheid te leven, om jezelf te laten zien. Je zult je bijvoorbeeld geremd voelen of weinig zelfvertrouwen hebben. Een van de belangrijke doelen van de Zijnsoriëntatie is om de IC te verzachten. Hierdoor word je als persoon een vrijer -en meestal blijer!- mens.

Zelfbegeleiding

Wat je als eerste stap kan doen als je angstig bent, is erkennen dat er angst is en het lichamelijke gevoel ervan te benoemen. Bijvoorbeeld door te zeggen: "Er is een gevoel van angst en dat voel ik als een knoop in mijn maag". Kijk vervolgens of dat gevoel mag bestaan en als het ware doorvoelt kan worden. Belangrijk is dat de angst niet weg geduwd wordt, maar eerder verwelkomd wordt. Hierdoor ontstaat er afstand tussen jou en de angst, wat ruimte geeft zodat de angst minder vat op je heeft. Mooi is het, als het lukt, om MET het gevoel van angst toch te doen waar je op uit bent, dat wat je verlangt. Zo kun je je angst langzaam overstijgen. Dit is niet zo makkelijk als het klinkt en daar zal je stevig voor in je schoenen moeten staan.

Ben je geraakt door iets in deze blog en wil je meer weten? Heb je zelf veel angsten en wil je graag tools om hiermee om te kunnen gaan? Neem dan vooral contact op, dan kunnen we er samen eens naar kijken.

Namasté